Udostępnij:
Zespół ponownego odżywienia jako wyzwanie dla lekarza, pielęgniarki i dietetyka
Zespół ponownego odżywienia (RFS) to potencjalnie śmiertelne powikłanie leczenia żywieniowego, wynikające z gwałtownych zaburzeń metabolicznych i elektrolitowych u pacjentów z niedożywieniem. Pomimo że jego częstość występowania nie została jednoznacznie określona, RFS wymaga wzmożonej czujności klinicznej i interdyscyplinarnego podejścia terapeutycznego.
Zespół ponownego odżywienia to objawy wynikające z zaburzeń metabolicznych i elektrolitowych, w szczególności hipofosfatemii, występujących wraz z ponownym wprowadzeniem żywienia u osoby, która była narażona na długotrwałe niedożywienie.
Objawy mogą wystąpić zarówno przy podaży doustnej, dojelitowej, jak i pozajelitowej. Mechanizm powstawania zaburzeń elektrolitowych został przedstawiony na Rycinie 1. W sytuacji ponownego wdrożenia żywienia lub istotnego wzrostu podaży składników pokarmowych u pacjenta z czynnikami ryzyka wystąpienia RFS zmiana z katabolizmu na anabolizm powoduje zwiększoną sekrecję insuliny. W efekcie następuje zwiększona synteza glikogenu i białek, wzrost wchłaniania glukozy, większe zużycie tiaminy oraz wchłanianie potasu, magnezu i fosforanów. W efekcie u pacjenta występują objawy dyselektrolitemii oraz niedoboru tiaminy (Tabela 1).
Ze względu na brak obowiązkowej oceny pacjentów w kierunku ryzyka RFS dane dotyczące częstości jego występowania są niespójne. W zależności od badanej populacji pacjentów, objawy RFS występowały u od 2% do nawet 90% chorych.
Wykorzystanie wyłącznie hipofosfatemii jako strategii identyfikacji ryzyka RFS może prowadzić do błędnej oceny z powodu wielu innych przyczyn obniżenia stężenia fosforanów w surowicy. Dotychczas stosowano narzędzia do badania przesiewowego ryzyka RFS opracowane przez NICE (ang. National Institute for Health Care and Excellence) oraz ASPEN (ang. American Society for Parenteral and Enteral Nutrition).
Poniżej zostaną przedstawione kryteria zaproponowane w 2025 r. przez Australazjatyckie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego (ang. Australasian Society of Parenteral and Enteral Nutrition).
Tabela 1. Objawy RFS (opracowano na podstawie da Silva)
Chcesz przeczytać więcej?
Pełna treść artykułu, wraz z załącznikami do pobrania, dostępna jest dla prenumeratorów czasopisma, po zalogowaniu się.
O autorze
dr n. med. Dagmara Bogdanowska-Charkiewicz
czytam artykułyGastroenterolog, specjalistą żywienia klinicznego i psycholog. Pracownik w Kliniki Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych USK w Białymstoku. Członkini polskich i międzynarodowych organizacji zrzeszających specjalistów z zakresu gastroenterologii oraz żywienia klinicznego, m.in. Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, POLSPEN oraz ESPEN.